Τον κομήτη Neowise C2020 F3 αποθανάτισε ο Κωνταντίνος Εμμανουηλίδης αναρτώντας την σχετική εικόνα στον λογαριασμό του στο facebook. Ο ίδιος έγραψε: «Αρχικά σκεφτόμουν πως δεν έχω λόγια να περιγράψω αυτό που έβλεπα με τα μάτια μου την ώρα που εμφανίστηκε πίσω από τα Μετέωρα… όμως έχω μια φωτογραφία! Από την Χαλκιδική και μετά την προετοιμασία της χθεσινής εικόνας, στο αυτοκίνητο χωρίς ύπνο μετάβαση στο μοναδικό αυτό μέρος του πλανήτη για το γεγονός που συμβαίνει μια φορά στα 6800 χρόνια ή την περίοδο περιφοράς του κομήτη γύρω από τον Ήλιο. Χρειάστηκε πολύ έρευνα και προσπάθεια για να βρεθεί η συγκεκριμένη τοποθεσία φωτογράφισης μέσα στην νύχτα και σε δρόμο με πέτρες, γάτες, αλεπούδες, σκύλους και αρκούδες… Τι σημασία έχει όμως όταν αντικρίζει κανείς ένα τέτοιο θέαμα!»
Oι πρώτες φωτογραφίες του ήλιου από το Solar Orbiter
Posted
Εντυπωσιακές είναι οι πρώτες φωτογραφίες από το Solar Orbiter των EΟΔ και NASA: H φιλόδοξη αποστολή παρατήρησης του ήλιου – στην οποία υπάρχει ελληνική συμμετοχή, με τον Έλληνα ηλιοφυσικό Γιάννη Ζουγανέλη να έχει αναλάβει καθήκοντα Αναπληρωτή Επιστήμονα Έργου -αποκάλυψε πανταχού παρούσες μικροσκοπικές ηλιακές εκλάμψεις,οι οποίες ονομάστηκαν «φωτιές κατασκήνωσης» στη επιφάνεια του άστρου μας.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες της αποστολής, η παρατήρηση φαινομένων που δεν ήταν δυνατό να παρατηρηθούν με τέτοια λεπτομέρεια στο παρελθόν, αποτελεί ένδειξη για το τεράστιο δυναμικό του Solar Orbiter, που μόλις ολοκλήρωσε την πρώιμη φάση της τεχνολογικής επαλήθευσης γνωστή και ως ‘θέση σε λειτουργία’ (commissioning).
«Αυτές είναι απλά οι πρώτες φωτογραφίες και μπορούμε ήδη να δούμε ενδιαφέροντα νέα φαινόμενα», δηλώνει ο Ντάνιελ Μίλερ, Επιστήμονας Έργου του Solar Orbiter. «Δεν περιμέναμε τόσο εξαιρετικά αποτελέσματα από την αρχή. Μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε πώς τα δέκα επιστημονικά όργανα αλληλοσυμπληρώνονται, παρέχοντας μια ολιστική εικόνα του Ήλιου και του γύρω περιβάλλοντος».
Το Solar Orbiter εκτοξεύτηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020 και μεταφέρει έξι όργανα τηλεπισκόπησης ή τηλεσκόπια που φωτογραφίζουν τον Ήλιο και το εγγύς περιβάλλον και τέσσερα in situ όργανα που παρακολουθούν το περιβάλλον γύρω από το διαστημόπλοιο. Συγκρίνοντας τα δεδομένα και από τα δύο σετ οργάνων, οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν να κατανοήσουν τη δημιουργία του ηλιακού ανέμου, ενός ρεύματος φορτισμένων σωματιδίων από τον ήλιο που επηρεάζει ολόκληρο το ηλιακό σύστημα. Κανένα άλλο διαστημόπλοιο δεν έχει κατορθώσει να τραβήξει φωτογραφίες από την επιφάνεια του ήλιου από πιο κοντινή απόσταση.
Οι «φωτιές κατασκήνωσης» που εμφανίζονται στο πρώτο σετ φωτογραφιών ελήφθησαν από το Extreme Ultraviolet Imager (EUI) κατά τη διάρκεια του πρώτου περιήλιου του Solar Orbiter, το κοντινότερο σημείο στον ήλιο από την ελλειπτική τροχιά του διαστημοπλοίου. Εκείνη τη στιγμή, το διαστημόπλοιο βρισκόταν μόλις 77 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Ήλιο, σχεδόν στη μισή απόσταση μεταξύ της Γης και του άστρου.
«Οι ‘φωτιές κατασκήνωσης’ αποτελούν μικρούς συγγενείς των ηλιακών εκλάμψεων που μπορούμε να παρατηρήσουμε από τη Γη, εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια φορές μικρότερες», δηλώνει ο Ντέιβιντ Μπέργκμανς του Βασιλικού Παρατηρητηρίου του Βελγίου (ROB), Κύριος Ερευνητής του οργάνου EUI, που λαμβάνει φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας από τα κατώτερα στρώματα της ηλιακής ατμόσφαιρας, γνωστής και ως ηλιακό στέμμα. «Ο ήλιος ίσως να μοιάζει ήρεμος με πρώτη ματιά, αλλά όταν παρατηρήσει κανείς λεπτομερώς, μπορεί να δει αυτές τις μικροσκοπικές εκλάμψεις οπουδήποτε κι αν κοιτάξει».
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη εάν οι ‘φωτιές κατασκήνωσης’ είναι απλά μικρές εκδοχές των μεγάλων εκλάμψεων ή εάν υποκινούνται από διαφορετικούς μηχανισμούς. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη θεωρίες ότι αυτές οι μικροσκοπικές εκλάμψεις ίσως να συμβάλλουν σε ένα από τα μεγαλύτερα μυστηριώδη φαινόμενα του Ήλιου, τη θέρμανση του στέμματος.
«Αυτές οι ‘φωτιές κατασκήνωσης’ είναι απολύτως ασήμαντες η καθεμία από μόνη της, όμως συναθροίζοντας την επίδραση όλων στον Ήλιο ίσως αποτελούν την κύρια πηγή θέρμανσης του ηλιακού στέμματος», δηλώνει ο Φρεντερίκ Οσέρ του Institut d’Astrophysique Spatiale (IAS), Γαλλία, Αναπληρωτής Κύριος Ερευνητής του EUI.
Το ηλιακό στέμμα είναι το πιο εξωτερικό στρώμα της ατμόσφαιρας του Ήλιου που εκτείνεται εκατομμύρια χιλιόμετρα μέσα στο διάστημα. Η θερμοκρασία του ανέρχεται σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου, δηλαδή τάξεις μεγέθους θερμότερο από την επιφάνεια του Ήλιου, με τη ‘δροσιά’ των 5.500 °C. Μετά από πολλές δεκαετίες μελετών, οι φυσικοί μηχανισμοί που θερμαίνουν το στέμμα εξακολουθούν να μην είναι πλήρως κατανοητοί και η εξερεύνησή τους αποτελεί το ‘ιερό δισκοπότηρο’ της ηλιακής φυσικής.
«Προφανώς είναι ακόμη πολύ νωρίς, ωστόσο ελπίζουμε ότι συνδυάζοντας αυτές τις παρατηρήσεις με μετρήσεις από τα υπόλοιπα όργανα που ‘αγγίζουν’ τον ηλιακό άνεμο καθώς περνά από το διαστημόπλοιο, θα μπορέσουμε εν καιρώ να δώσουμε απαντήσεις σε ορισμένα από αυτά τα μυστήρια», δηλώνει ο Γιάννης Ζουγανέλης, Αναπληρωτής Επιστήμονας Έργου του Solar Orbiter στον ΕΟΔ.
ESA: Εντυπωσιακές εικόνες από παγωμένο κρατήρα του Άρη
… που δίνονται στη δημοσιότητα για πρώτη φορά
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έδωσε στη δημοσιότητα ένα απίστευτο οπτικό ντοκουμέντο από τον περίφημο κρατήρα Κορόλεφ στον Άρη – μια πιθανή μελλοντική πηγή νερού για τους ανθρώπους που ίσως αποικήσουν μια μέρα στον κόκκινο πλανήτη. Το εκπληκτικό βίντεο αποτελεί ένα κινούμενο μωσαϊκό που συνδυάζει τις σαρώσεις στην επιφάνεια του πλανήτη με τοπογραφικά δεδομένα, που καταγράφονται από μια κάμερα υψηλής ανάλυσης στο μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο Mars Express. Το βίντεο δείχνει την πλήρη έκταση του κρατήρα, πλάτους 82 χιλιομέτρων στα βόρεια πεδινά του Άρη. Ο κρατήρας είναι γεμάτος με πάγο όλο το χρόνο καθώς ο πυθμένας του είναι 2 χιλιόμετρα κάτω από το χείλος του, καθιστώντας τον ένα φυσικό παγωμένο φαράγγι. Η αποστολή του Mars Express ξεκίνησε στις 2 Ιουνίου του 2003, φτάνοντας στον πλανήτη έξι μήνες αργότερα και έκτοτε στέλνει στη Γη απίστευτες εικόνες από τον Άρη. Πρόκειται για το δεύτερο μακροβιότερο διαρκώς ενεργό διαστημικό σκάφος σε τροχιά γύρω από έναν εξωγήινο κόσμο, μετά το Mars Odyssey της NASA που υπάρχει από το 2001.
Ο κρατήρας ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Σοβιετικού επικεφαλής μηχανικού πυραύλων και σχεδιαστή διαστημικών σκαφών, Σεργκέι Πάβλοβιτς Κορόλεφ (1907-1966), που έμεινε γνωστός ως ο «πατέρας» της ρωσικής διαστημικής τεχνολογίας, για τη συνεισφορά του στον ρωσικό διηπειρωτικό πύραυλο R7. Τα σχέδια του Κορόλεφ έβαλαν τον Σπούτνικ σε τροχιά το 1957 και έστειλαν τον Γιούρι Γκαγκάριν στο διάστημα το 1961, και τώρα οι μελλοντικές γενιές διαστημικών περιηγητών και εξερευνητών εκπέμπουν εικόνες του κρατήρα του Άρη που φέρει το όνομά του, με εκπληκτική λεπτομέρεια που αξίζει το μεγάλο του επίτευγμα.
Τερατώδης και αχόρταγη μαύρη τρύπα τρέφεται καθημερινά με έναν δικό μας ήλιο
Η πιο ταχέως διογκούμενη μαύρη τρύπα του σύμπαντος είναι 34 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον ήλιο μας και «τρέφεται» καθημερινά με μάζα αντίστοιχη του μεγέθους του, αναφέρει δημοσίευμα του CNN, επικαλούμενο νέα σχετική επιστημονική έρευνα.
Αυτή η γιγαντιαία και… πεινασμένη μαύρη τρύπα είχε ταυτοποιηθεί και ερευνηθεί για πρώτη φορά από επιστήμονες τον Μάιο του 2018, οι οποίοι είχαν φτάσει τότε στο συμπέρασμα ότι τρέφεται με μάζα αντίστοιχη με αυτή του δικού μας ήλιου κάθε δύο ημέρες, κάτι που τελικώς αποδείχθηκε λανθασμένο.
Σύμφωνα με την έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στην επιστημονική επιθεώρηση Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα, γνωστή με την ονομασία J2157, είναι η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα που έχει μετρηθεί σε μία τόσο πρώιμη χρονική περίοδο του σύμπαντος. «Την παρατηρούμε σε μία περίοδο που το σύμπαν ήταν μόλις 1.2 δισεκατομμυρίων ετών, λιγότερο από 10% από την τωρινή ηλικία του», αναφέρει σχετικά ο Κρίστοφερ Όνκεν, επικεφαλής της έρευνας και επιστημονικός συνεργάτης της Σχολής Έρευνας Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας.
Μάλιστα, φαντάζει με γίγαντα μπροστά στην επίσης τεράστια μαύρη τρύπα Sagittarius A*, η οποία βρίσκεται στον δικό μας γαλαξία. «Η μάζα της μαύρης τρύπας είναι περίπου 8.000 φορές μεγαλύτερη από τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του δικού μας γαλαξία», σημείωσε ο Όνκεν. «Αν η μαύρη τρύπα του δικού μας γαλαξία ήθελε να γίνει τόσο τεράστια, θα έπρεπε να καταβροχθίσει τα δύο τρίτα όλων των άστρων του γαλαξία», προσέθεσε.
Η J2157 βρίσκεται σε απόσταση περίπου 12 δισεκατομμυρίων ετών φωτός στο μακρινό σύμπαν. Η προσπάθεια κατανόησης του πως αυτές οι τεράστιες μαύρες τρύπες εξελίχθηκαν κατά τις πρώιμες ημέρες του σύμπαντος αποτελεί στόχο πολλών αστρονόμων, οι οποίοι συνεχίζουν να αναζητούν και άλλους παρόμοιους κοσμικούς γίγαντες.
Η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα εντοπίστηκε από τους αστρονόμους λόγω της έντονης λάμψης της στο υπεριώδες φως. Ενώ γενικώς το φως είναι αδύνατον να εξέλθει από μία μαύρη τρύπα, η J2157 εκπέμπει ακτίνες Χ και υπεριώδες φως, λόγω της γιγαντιαίας… όρεξης της. Μάλιστα, η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα θεωρείται το πιο λαμπερό κβάζαρ, τα οποία αποτελούν υπεργιγαντιαίες μαύρες τρύπες στους διάφορους γαλαξίες του σύμπαντος, οι οποίες εκπέμπουν τόση πολλή ενέργεια, με αποτέλεσμα σαν αστέρια μέσα από ένα τηλεσκόπιο. «Αν είχαμε αυτό το τέρας να κάθεται στο κέντρο του γαλαξία μας, θα φαινόταν δέκα φορές φωτεινότερο από μία πανσέληνο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κρίστιαν Γουλφ, επίσης ερευνητής και καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.
Μαγευτική ταινία από τη NASΑ, απεικονίζει τον ηλιακό κύκλο
Τον Ιούνιο το SDO (Solar Dynamics Observatory) της NASA έκλεισε δέκα χρόνια ασταμάτητης παρατήρησης του ήλιου: Από την τροχιά του γύρω από τη Γη, έχει συγκεντρώσει 425 εκατομμύρια εικόνες υψηλής ανάλυσης, συγκεντρώνοντας 20 εκατομμύρια gigabytes δεδομένων μέσα στα τελευταία 10 χρόνια. Οι πληροφορίες αυτές άνοιξαν τον δρόμο για αμέτρητες νέες ανακαλύψεις σχετικά με τον τρόπο που λειτουργεί το άστρο μας και το πώς επηρεάζει το ηλιακό σύστημα.
Χάρη στην τριάδα των οργάνων του το SDO καταγράφει μια εικόνα του ήλιου κάθε 0,75 δευτερόλεπτα. Το Atmospheric Imaging Assembly (ΑΙΑ) και μόνο του καταγράφει εικόνες κάθε 12 δευτερόλεπτα, σε 10 διαφορετική μήκη κύματος φωτός.
Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα βίντεο μιας ώρας το οποίο αποτελεί time lapse μιας δεκαετίας παρατήρησης, σε μήκος κύματος 17,1 νανομέτρων- ένα ακραίο υπεριώδες μήκος κύματος, που δείχνει το εξώτερο ατμοσφαιρικό στρώμα του ήλιου, το στέμμα. Με μία φωτό κάθε ώρα, η ταινία «συμπυκνώνει» μια δεκαετία του ήλιου σε 61 λεπτά, δείχνοντας την άνοδο και την πτώση της δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα στον 11ετή ηλιακό κύκλο και αξιοσημείωτα γεγονότα, όπως διελεύσεις πλανητών και εκρήξεις/ εκλάμψεις. Τη μουσική, με τίτλο «Solar Observer» συνέθεσε ο μουσικός Λαρς Λέονχαρντ.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες στιγμές που «ξέφυγαν» από το SDO: Τα σκοτεινά frames στο βίντεο προκαλούνται από τη Γη ή από τη Σελήνη, καθώς παρεμβάλλονταν μεταξύ του σκάφους και του ήλιου. Ένα μεγαλύτερο «blackout» το 2016 προκλήθηκε από ένα προσωρινό πρόβλημα στο ΑΙΑ, που επιλύθηκε μετά από μια εβδομάδα, ενώ υπάρχουν και εικόνες με τον ήλιο να είναι εκτός κέντρου, οι οποίες κατεγράφησαν όταν το SDO ρύθμιζε τα όργανά του.
Την απουσία εντός ασταθούς γιγαντιαίου άστρου σε έναν γαλαξία- νάνο αντιλήφθηκαν αστρονόμοι, χρησιμοποιώντας το Very Large Telescope (VLT) του European Southern Observatory.
Επιστήμονες θεωρούν πως αυτό μπορεί να υποδεικνύει ότι το άστρο έγινε λιγότερο φωτεινό και εν μέρει καλυμμένο από σκόνη. Μια εναλλακτική εξήγηση είναι ότι κατέρρευσε σε μαύρη τρύπα χωρίς να παράξει σουπερνόβα. «Εάν ισχύει, θα είναι ο πρώτος απευθείας εντοπισμός ενός τέτοιο τερατώδους άστρου που “πεθαίνει” με αυτόν τον τρόπο» είπε ο επικεφαλής των ερευνητών, Άντριου Άλαν, διδακτορικός στο Trinity College Dublin στην Ιρλανδία.
Μεταξύ του 2001 και του 2011, διάφορες ομάδες αστρονόμων μελέτησαν το μυστηριώδες γιγαντιαίο άστρο, στον γαλαξία Kinman Dwarf, και οι παρατηρήσεις τους υπέδειξαν πως ήταν σε ύστερο στάδιο της εξέλιξής του. Ο Άλαν και οι συνεργάτες του στην Ιρλανδία, τη Χιλή και τις ΗΠΑ ήθελαν να μάθουν περισσότερα για το πώς τα πολύ μεγάλα άστρα «πεθαίνουν», και αυτό στον Kinman Dwarf φαινόταν ιδανικό. Ωστόσο, όταν έστρεψαν προς αυτό το VLT, το 2019, δεν ήταν σε θέση να βρουν τα χαρακτηριστικά του ίχνη: «Αντ’αυτού, εκπλαγήκαμε όταν είδαμε πως το άστρο είχε εξαφανιστεί» σημείωσε ο ίδιος, που ηγήθηκε έρευνας η οποία δημοσιεύτηκε στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Σε απόσταση περίπου 75 εκατομμυρίων ετών φωτός μακριά, στον αστερισμό του Υδροχόου, ο γαλαξίας Kinman Dwarf είναι πολύ μακριά για να μπορούν οι αστρονόμοι να βλέπουν τα μεμονωμένα του άστρα, μα μπορούν να εντοπίζουν τις «υπογραφές» κάποιων από αυτά. Από το 2001 ως το 2011, το φως από τον γαλαξία έδειχνε στοιχεία πως «φιλοξενούσε» ένα «luminous blue variable» (λαμπερό μπλε μεταβλητό) άστρο περίπου 2,5 εκατομμύρια φορές πιο φωτεινό από τον ήλιο μας. Τα άστρα αυτού του τύπου είναι ασταθή, δείχνοντας δραματικές μεταβολές στα φάσματα και τη φωτεινότητά τους. Ακόμα και με αυτές τις αλλαγές, τα άστρα αυτά αφήνουν πίσω τους ίχνη που μπορούν να εντοπιστούν, μα ήταν απόντα από τα δεδομένα που η ομάδα συνέλεξε το 2019, προκαλώντας ερωτηματικά σχετικά με το τι συνέβη στο άστρο. «Θα ήταν πολύ ασυνήθιστο για ένα τόσο μεγάλο άστρο να εξαφανιστεί χωρίς να παράξει μια φωτεινή έκρηξη σουπερνόβα» είπε ο Άλαν.«Μπορεί να βρήκαμε ένα από τα πιο μεγάλα άστρα του τοπικού σύμπαντος να χάνεται αθόρυβα μέσα στη νύχτα» είπε ο Χοσέ Γκροχ, άλλος ένας εκ των ερευνητών.
Παλιά δεδομένα υπέδειξαν πως το άστρο θα μπορούσε να περνά μια περίοδο ισχυρών εκλάμψεων που τελείωσε κάποια στιγμή μετά το 2011. Αυτά τα άστρα βιώνουν τέτοιες εκλάμψεις κατά τη διάρκεια της «ζωής» τους, προκαλώντας έξαρση της απώλειας μάζας τους και δραματική αύξηση της φωτεινότητάς τους.
Με βάση τις παρατηρήσεις και τα μοντέλα τους, οι αστρονόμοι έχουν υποδείξει δύο εξηγήσεις για την εξαφάνιση του άστρου και την έλλειψη ενός σουπερνόβα, σε σχέση με αυτή την πιθανή έκλαμψη. Η έκλαμψη μπορεί να οδήγησε στη μετατροπή του σε ένα λιγότερο φωτεινό άστρο, εν μέρει κρυμμένο από τη σκόνη. Εναλλακτικά, μπορεί να κατέρρευσε σε μαύρη τρύπα χωρίς να παράξει έκρηξη σουπερνόβα. Αυτό θα ήταν σπάνιο, καθώς αυτά που γνωρίζουμε σχετικά με το πώς «πεθαίνουν» τα μεγάλα άστρα είναι πως τα περισσότερα καταλήγουν σε σουπερνόβα.
